سر فصل‌ های آموزشی ایمنی در آزمایشگاه

سر فصل‌ های آموزشی ایمنی در آزمایشگاه

در این دوره آموزشی اصول ایمنی عمومی کار در آزمایشگاه بر اساس سر فصل های زیر قابل ارائه می باشد:

1. مفاهیم، تعاریف و اصطلاحات
2. طراحی استاندارد آزمایشگاه
3. تجهیزات حفاظت فردی
4. ایمنی مواد شیمیایی
5. ایمنی حریق و برق
6. شناسایی و ارزیابی خطرات
7. مدیریت بحران در آزمایشگاه
8. سیستم های ایمنی آزمایشگاه(هودها، دوش و چشم‌شوی و …)
9. اصول کار ایمن در آزمایشگاه
10. مواجهات شیمیایی و رفع آلودگی های سطوح و تجهیزات
11. ایمنی در آزمایشگاه زیستی

بخش‌ هایی از دوره:

آیا آزمایشگاه شما استاندارد است؟

در این دوره تمام نکاتی که به طور استاندارد باید در آزمایشگاه که قبل از انجام مراحل راه اندازی آزمایشگاه ، مد نظر قرار گیرد تا حادثه ای اتفاق نیفتد ارائه خواهد شد.

1- مفاهیم، تعاریف و اصطلاحات

2- طراحی و اداره یک آزمایشگاه ایمن

در بخش اول این دوره آموزشی، یاد خواهیم گرفت واقعا چرا ایمنی آزمایشگاه ؟؟

1- مسئولین آزمایشگاه وکمیته‌ی ایمنی چه وظایفی بر عهده دارند؟؟

2- یک آزمایشگاه ایمن چه استانداردهای اولیه ای دارد؟؟

3-در طراحی اولیه ی یک آزمایشگاه ایمن چه نکاتی باید رعایت شود؟؟

4- درب و دیوار یک آزمایشگاه ایمن باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟؟

5- چیدمان یک آزمایشگاه ایمن باید چگونه باشد؟؟

6- سکوبندی آزمایشگاه ایمن چگونه باشد و سکوها چه ویژگی هایی داشته باشند؟؟

7- سینک ها و سیستم لوله کشی باید چه شرایطی را داشته باشند؟؟

8- اتاق های مختلف آزمایشگاه ایمن باید دارای چه خصوصیاتی باشند؟؟

9-کابینت های آزمایشگاه باید چه چیدمان و ویژگی هایی داشته باشند؟؟

3- تجهیزات حفاظت فردی

تجهیزات حفاظت فردی از ملزومات مهم ایمنی برای کار در آزمایشگاه هستند که باید توجه ویژه به آنها داشت. در این دوره فراگیر موارد زیر را خواهد آموخت:

• بررسی تجهیزات حفاظت فردی مختلف اعم از دست ها، سر، بدنه و .. از نظر استاندارد
• معرفی روپوش ها و مشخصات آنها، که از تجهیزات حفاظت فردی بدن هستند.
• تجهیزات حفاظت فردی شنوایی
• سیستم تنفسی و وسایل حفاظت تنفسی شامل انواع ماسک ها
• نگهداری از تجهیزات حفاظت فردی شامل نحوه نگهداری، تمیز کردن و دفع آنها
• الزامات مربوط به تجهیزات حفاظت فردی از جمله جنس و نوع و کلاس و نحوه پوشیدن و …

4- ایمنی مواد شیمیایی

آزمایشگاه ها به دلیل وجود مواد شیمیایی مختلف، محیطی بسیار خطرناک و آسیب رسان و با پتانسیل ریسک بالا هستند. مواد شیمیایی گوناگون علاوه بر خطرات خاص خود می توانند به راحتی به حوادث دیگر نیز دامن بزنند. مثلا ممکن است یک حریق در آزمایشگاه اتفاق بیفته و بعد این این حریق به مواد شیمیایی برسه و مشکلات جدید ایجاد شود. بنابراین نحوه کار و برخورد با مواد شیمیایی از الزامات اساسی هر آزمایشگاهی است. در این دوره آموزشی که به صورت مستقل برای سایر صنایع نیز مورد استفاده است در مورد مباحث زیر بحث خواهد شد :

• اهمیت مواد شیمیایی در آزمایشگاه و رعایت الزامات مربوط به آنها
• برگه اطلاعات مواد شیمیایی (MSDS و اطلاعات ذکر شده در این برگه ها در خصوص مواد شیمیایی)
• تشریح برچسب ایمنی و لوزی خطر
• آشنایی با انواع برچسب های هشدار مواد شیمیایی
• معرفی مواد شیمیایی ناسازگار
• شیوه ی نگهداری و ذخیره و حمل و نقل مواد شیمیایی
• پسماند و پساب آزمایشگاهی و ویژگی خاص این مواد
• انبار نگهداری مواد شیمیایی شامل انبار های سرد و انبار سیلندرها و ….
• مدیریت صحیح ظروف شیشه ای
• سیلندر های گاز و الزامات مربوط به استفاده و نگهداری

5- ایمنی حریق و  برق در آزمایشگاه

یکی از اقدامات مهم در آزمایشگاه آمادگی در برابر حریق، انفجار و برق است. آتش در طول سالیان متمادی به عنوان یکی پدیده های همراه و پیشگام در زندگی بشر بوده است. اما در صورتی که آتش خارج از اراده و کنترل انسان به پیشتازی خود ادامه دهد، فجایع ناگواری را در پی خواهد داشت.

آزمایشگاه ها به دلیل ماهیت مواد موجود و ذخیره شده ی خود پتانسیل بسیار بالایی برای ایجاد حریق و گسترش آن دارند. طبیعتا وجود مواد شیمیایی گوناگون در کنار سیلندر های گاز مختلف و انواع تجهیزات الکتریکی این اجازه را می دهد تا در مورد آتش بیشتر فکر کنیم. پس شناخت ماهیت آتش و راهکار های پیشگیری و برخورد با آن بسیار مهم است.

از سر فصل‌ های آموزشی ایمنی در آزمایشگاه ، ایمنی حریق و  برق در آزمایشگاه است که، مباحث زیر را مرور خواهیم کرد :

• به وجود آمدن آتش، شرایط بروز آن چیست و چطور باید اطفا شود؟ (مثلا با آب یا پتو یا …)
• آشنایی با کلاس های آتش
• معرفی انواع خاموش کننده ها و الزامات و مکانیسم آنها (خاموش کننده های پودری- خاموش کننده های دی اکسید کربن- خاموش کننده های کف- خاموش کننده های آب)
• الزامات نگهداری خاموش کننده ها
• سرویس و نگهداری خاموش کننده ها
• جریان الکتریسیته و انواع خطرات آن
• خطر برق گرفتگی
• خطرات جریان الکتریسیته که منجر به آتش سوزی می شوند.

5- شناسایی و ارزیابی خطرات مرتبط با کار در آزمایشگاه

• آشنایی با انواع خطرات (فیزیکی- شیمیایی- بیولوژیکی- ارگونومیکی و …)
• آشنایی با روش های شناسایی خطر و ارزیابی ریسک مرتبط با آزمایشگاه
• مفهوم سطح ریسک و اولویت بندی رفع
• راههای کنترل/کاهش خطرات

6- برنامه ای مدیریت شرایط اضطراری در آزمایشگاه

در این دوره  مباحث زیر را مرور خواهیم کرد :

• اهمیت مدیریت بحران در آزمایشگاه
• تشریح مراحل چهارگانه بحران
• معرفی و تشریح دو بحران اساسی آزمایشگاه یعنی آتش وزلزله
• عوامل موثر برای تبدیل آتش سوزی به بحران
• طرح واکنش اضطراری
• زلزله و اقدامات قبل و حین و بعد از زلزله

7- سیستم های ایمنی آزمایشگاه (هودها، دوش و چشم‌شوی و …)

در این دوره مباحث زیر را مرور خواهیم کرد :

• ساختار و قسمت های تشکیل دهنده ی هود و عوامل موثر بر عملکرد آن
• انواع هود های فیوم شیمیایی
• هود های بیولوژیک
• الزامات ایمنی هود ها
• دوش ایمنی و اهمیت آن در آزمایشگاه
• نکات و الزامات ایمنی دوش ایمنی
• چشم شوی و مکانیسم و الزامات ایمنی آن

8- اصول کار ایمن در آزمایشگاه

اکثر حوادثی که در محیط آزمایشگاه رخ می دهد، به دلیل اقدامات ناایمن و غیر اصولی افراد حاضر در آزمایشگاه است. حتی بسیاری از آزمایشگاه ها دارای تجهیزات ایمنی کافی مانند تجهیزات حفاظت فردی مناسب و خاموش کننده ها و دوش و چشم شوی ایمنی و …. هستند، اما باز هم دچار حوادث جبران ناپذیری می شوند. و این تنها به دلیل نبود آموزش کافی ایمنی و اقدامات نا ایمن افراد است.

در این دوره مطالبی در جهت پیشبرد و دستیابی به اهداف و اقدامات ایمن در آزمایشگاه ارائه خواهد شد :

• الزامات کلی ایمنی در محیط آزمایشگاه
• الزامات قبل از حضور- حین حضور در محیط آزمایشگاه و هنگام ترک آزمایشگاه
• تابلو های هشدار هشت گانه در محیط آزمایشگاه(معرفی هریک از تابلوهای هشت گانه و نکات هر یک)
• مباحث ارگونومیک آزمایشگاه شامل صندلی و میز ایمن و ارگونومیک

9- مواجهات شیمیایی و رفع آلودگی های سطوح و تجهیزات

• انواع آلودگی های مرتبط با آزمایشگاه، راه های ورود و خطرات آنها
• آشنایی با انواع اثرات بیولوژیکی و سمیت شیمیایی
• تجهیزات و روش های استاندارد برداشتن یا حذف آلودگی
• نکات و الزامات ایمنی مرتبط با رفع آلودگیها
• مدیریت صحیح پسمان ها و ضایعات

10- ایمنی در آزمایشگاه زیستی (ویژه آزمایشگاه های زیستی)

آزمایشگاه های زیستی به دلیل ماهیت خود و شرایط کار و آزمایش بر روی پاتوژن ها می توانند حوادث ناگواری را نه تنها برای آزمایشگاه بلکه برای منطقه به وجود آورند. اکثر پاتوژن ها قادر هستند در شرایط سخت زنده بمانند و گاهی تا کیلومتر ها بپیمایند تا زیستگاه خود را پیدا کنند بعضی از میکرب های ناشناخته ی منتشر شده در سراسر جهان که بسیاری از افراد را بیمار ساخته اند و به کام مرگ کشانده اند، تولد و آغازی در آزمایشگاه ها داشته اند. آزمایشگاه هایی که قطعا با زیر پا گذاشتن اصول ایمنی زیستی، در صدد رسیدن به نتیجه ی مطلوب خود در کوتاه ترین زمان بوده اند.

از سر فصل‌ های آموزشی ایمنی در آزمایشگاه ایمنی در آزمایشگاه زیستی است که، مباحث زیر را مرور خواهیم کرد :

• آشنایی با اصول ایمنی زیستی – الزامات و نحوه کار ایمن با تجهیزات و …
• اهمیت ایمنی در آزمایشگاه هایی زیستی
• سطوح خطر میکروارگانیسم ها
• سطوح ایمنی آزمایشگاه های زیستی
• انواع تجهیزات موجود در آزمایشگاه های زیستی و نکات ایمنی کار با آن ها از قبیل: هود و سانتریفیوژ، پیپت و میکروتوم و یخچال و فریزر، شیکر و هموژنایز، اتوکلاو و کپسول های گاز و …
• تجهیزات و پوشش های ایمنی در آزمایشگاه زیستی
• مقررات ایمنی در آزمایشگاه های زیستی
• اقدامات فوریتی و دفع زباله های زیستی